براساس نوع نگرش شهروندان باکو، ایران یک کشور اشغالگر است؛ این نگرش در مدارس، رسانههای آذربایجانی و منابع آموزشی غیردرسی ترویج مییابد. آذربایجان با استفاده از کتابهای تحصیلی خود، به دانشآموزانش اراده فراگیری آموزههایی که به حمله به ایران و اشغال تبریز منجر میشود، را میآموزاند. ریشهیابی این نگرش منفی جمهوری آذربایجان باید از هنگامی که آنها نام تاریخی آذربایجان را از دست ایران دزدیدند، در سال ۱۹۱۸، آغاز شود.
کلیپ باکو و ایران
گفته شده که از افلاطون سوال شده بود که آیا مردم به سخنان نادرست باور دارند؟ به این پرسش افلاطون پاسخ داد که زمانی طول میکشد، بعد از آن ، مردم باور خواهند داشت و اگر کسی مخالف آنها سخن بگوید آن فرد را به قتل خواهند رساند. حتی اگر خلاف آنچه پذیرفته است باشد نیز. با این حال، مردم ایران قدرت جدا شدن ۱۷ شهر قفقاز از ملتشان را هرگز فراموش نکردهاند. ریشهی نامهای پارسی آن شهرها، نشانگر هویت آن سامان است. در واقع، شهر دربند، به عنوان جنوبیترین، تاریخیترین و تنها شهر شیعهنشین روسیه، توسط قباد یکم ساسانی و انوشیروان ساسانی تأسیس شده است. با این حال، جمهوری باکو این نکته را رد کرده که این شهرها ایرانی هستند؛ اما در عهدنامه گلستان، تاریخ دوشنبه ۳ آبان ۱۱۹۲ خورشیدی، معادل ۲۵ اکتبر ۱۸۱۳، نامشان به صورت صریح ذکر شده است.
زدودن نام ایران از شناسنامه نظامی، برای علی اف ها آن چنان مهم است که «مرکز تحقیقاتی نظامی گنجوی» در دانشگاه آکسفورد به ابتکار نرگس پاشایئوا، خواهر همسر رئیس جمهوری آذربایجان، در سال ۲۰۱۷ دست به انتشار ترجمه انگلیسی کتابی زد که «نظامی، شاعر بزرگ آذربایجانی» نام گرفته و مراسم رونمایی از آن در موزه «لیتون هاووس» لندن برگزار شد. اما افسوس که تلاش ما ایرانیان برای شناساندن شاعری که همسایگانمان او را به جعل علم هویت خود کرده اند، در آبادانی و مناسب سازی این روستا برای گردشگران داخلی و خارجی هم به گرد پای جعل کنندگان جایگاه او نمیرسد؛ چه رسد به اقدامات مهم دیگر.
«موسیقی عاشیقلار» در سال ٢٠٠٩ در سکوت ایران به نام دولت باکو ثبت شد و «هنر سنتی فرشبافی» آذربایجان و ساخت و اجرای تار نیز به ترتیب در سالهای ۲۰۱۰ و ۲۰۱۲ به نام دولت باکو وارد فهرست جهانی میراث ناملموس یونسکو شد.
همسایه شمال غربی ایران در سال ۲۰۱۳ نیز پروندهای را با عنوان «چوگان؛ بازی سنتی با اسب در منطقه قرهباغ» در فهرست میراث درخطر به نام خود ثبت کرد. علیرغم آنچه دولت باکو به ثبت رسانده در واقع کپیبرداری از میراث اصیل ایرانی است. سرقت «موسیقی عاشیقلار»، «تار»، «هنر سنتی فرشبافی»، «چوگان»، «مینیاتور» و صدور هویت جعلی برای «نظامی گنجوی» تنها چند مورد از مجموعه مواردی است که باکو از میراث فرهنگی ایران به نام خود سند زده است.
تلاش الهام علیاف برای تغییر هویت مفاخر ایران
الهام علیاف، رئیس جمهور آذربایجان درنطقی تلویزیونی در روز بیستم اسفندماه ۱۴۰۱ اعلام نمود که نظامی گنجوی یک شاعر آذربایجانی است و در شهر گنجه آذربایجان به دنیا آمده، زیسته و فوت کرده است. این اظهارات در حالی است که گنجه تا پیش از جدایی از ایران در جنگ با روسیه و عهدنامه گلستان جزئی از خاک ایران بوده. نظامی گنجوی در شعری میگوید:
«همه دنیا تن است و ایران دل/ نیست گوینده زین قیاس خجل»همچنین در اعلامی دیگر از ایشان در فرمانی، سال ۲۰۲۱ را در این کشور، سال شناساندن حکیم نظامی گنجوی به عنوان شاعر آذربایجانی به جهانیان اعلام کرد.
غنیمتگیری فرهنگی و طمع داشتن به فرهیختگان و مشاهیری که هویت چند قرنه یک ملت را نمایندگی میکند نمیتواند عامل ترمیم بحران هویت باشد. آذربایجان با ارج نهادن بر دیروز میتواند امروز و فردای خود را نه با انکار، بلکه با پذیرش واقعیتها بیمه کند.
نظامی در فاصله سالهای ۶۰۲ تا ۶۱۲ در گنجه درگذشت و آرامگاهی به او در همان شهر منسوب است. در دهه نود خورشیدی، پس از تصمیم دولت آذربایجان اشعار گنجوی در آرامگاه او که همگی به زبان فارسی هستند، پاک و تخریب شدند. کتیبههای مقبره نظامی گنجوی در جمهوری آذربایجان که مزین به اشعار فارسی این شاعر بزرگ ایرانی است برچیده شدند و زندگینامه و ترجمه اشعار وی به زبان ترکی جایگزین آن شد. اقدامی که تلاش دولت آذربایجان برای تغییر هویت مفاخر فرهنگی ایران و جعل تاریخ محسوب میشود. منبع:عرشه آنلاین.